دانش‌پژوهشی نقادانه ( سومین بخش از دوره آموزشی تیزفکری)

با تدریس: دکتر #حامد_صفایی_پور و #روح‌الله_سلیمانی‌پور (دانشجوی دکتری  علم اطلاعات و دانش‌شناسی)

🔶اشاره: «دانش‌پژوهشی نقادانه» آخرین دوره از مجموعه سه‌گانۀ دوره آموزشی «تیزفکری؛ مهارت‌های #تفکر_نقادانه» است. محتوای اصلی این دوره بر اصلی‌ترین مهارت‌ها دانش‌پژوهشی نقادانه متمرکز است. مخاطب اصلی دانشجویان و به طور خاص دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری هستند که لازم است در انجام تحقیقات و نگارش مقالات تحقیقی به استانداردهای نگارش و پژوهش نقادانه توجه وافی داشته باشند. مهارت‌های کلیدی مورد بحث در این دوره در سه دسته مهارت‌های پژوهش و جستجو، مهارت‌های نگارش دانشگاهی و مهارت‌های مطالعه متمرکز خلاصه شده است. 

1️⃣در روز نخست، مفهوم‌شناسی #تحقیق(research)، تفاوت تحقیق و #جستجو(search)، انواع کتاب و نقش هر یک در تحقیق، منطق و استراتژی تحقیق، سنجه‌های ارزیابی یک اثر تحقیقی، چگونگی طبقه‌بندی اطلاعات و مقدمات در یک تحقیق، رابطه تحلیل، استدلال و تحقیق و آسیب¬شناسی موردی مقالات تحقیقی در ایران از مهمترین سرفصل‌ها هستند. 

اندیشمندان خلاق در هجده سالگی چه می‌کنند؟

روش «پرورش فکری» اندیشمند خلاق -کسی که توان حل دست کم یکی از مشکلات کشورش را دارد- چگونه است؟ یک پژوهشگر چگونه می تواند مسیر مطالعات و کاوش های خود را از زمان شروع تحصیل طی کندتا به تدریج، تقریبا در یک زمان 10 ساله توان پرداخت عمیق به یک مساله را داشته باشد. در این نوشته ایده هایی کوتاه و اولیه را به این پرسش ارائه می کنم. 

مهم‌ترین مولفه در طی این مسیر، مولفه خوش فکری (قوه نقادی و قوه خلاقیت) دانش پژوه است. دارنده درک دکترا (و نه تنها مدرک) کسی است که توانایی طرح و پاسخ جویی روشمند یک مساله (نه موضوع) را داشته باشد. رسیدن به این سطح در یک نگاه اولیه، از دوره ابتدایی و پیش از آن شروع می شود. روش مواجهه با نقاشی کودکی که قرار است روزی فردی فرهیخته، حق طلب، کاوشگر و (شاید) مصلح اجتماعی بشود با کودکی که تنها «آجری در دیوار تکرارها» پنداشته می شود، متفاوت است. ما برای سهولت از همه اهمیت و حساسیت های دوران کودکی و نوجوانی می گذریم و اولین نقطه بررسی خود را دوره کارشناسی قرار می دهیم. 

برای این هدف، مطالعه کتاب های درآمدگونه (Introduction Book) از جهت محتــــــوا، و کسب مهارت های «تفکر تحقیقی» (مهارت های فکری پژوهش) از مهم‌ترین اهداف دوره کارشناسی است. یک دانشجوی کارشناسی لازم است با خواندن آثار درآمدگونه بسیار، به دیدی 360 درجه برسد. بر این مبنا، دلیل 120 واحد درسی دوره کارشناسی این است که دیدی همه جانبه به پژوهشگر جوان بدهد، تا ترکیب گر خوبی باشد و در مسیر پژوهش های آتی از هم نشینی رویکردها، روش ها و موضوعات متنوعی ایده آفرینی کند. 

به بهانه دیدار با کتاب The Oxford Guide to Library Research

بعد از مشاهده کتاب The Oxford Guide to Library Research و مطالعه سریع فهرست آن، نامه ای کوتاه به شرح زیر برای یکی از دوستان سیاستگذار در امر کتابخانه‌های اصفهان نوشتم. کتاب و نامه در ادامه امده است. 

سلام و عرض ادب

یکی دو نکته و ایده:

کتابخانه ها سخت افزارهای تحقیق اند. ما تا وقتی روی نرم افزار تحقیق یعنی آن ذهن­‌هایی که باید از این سخت افزار استفاده کنند کار نکنیم، نتیجه چندانی نمی گیریم. مثلا

به: (یک) معاون پژوهشی در (یک) دانشگاه علوم قرآنی

به یک معاون پژوهشی در یک دانشگاه علوم قرآنی نوشتم: جای اینها در این دانشگاه خالی است، لطفا در دستور کار قرار دهید! 

- دانشجویان روش پژوهش نمی‌دانند. 

- دانشجویان راه و رسم نظریه‌پردازی در علوم دینی و مطالعات بین‌رشته ای را نمی دانند. 

-دانشجویان تقریبا هیچ دید تاریخی ای نسبت به دین ندارند. 

- دانشجویان به جای تلاش برای «تفسیر» قرآن، تفسیر می‌خوانند و در این مقدمه متوقف می‌شوند. 

-دانشجویان لازم است قدری فلسفۀ دین بخوانند، تا دین را از بیرون مزمزه کنند! 

- یک درس برای کتاب‌شناسی لازم است، اینکه چه کتاب‌های خوبی (لااقل) به فارسی در موضوعات مرتبط وجود دارد. 

- دانشجویان از جهت نوع و موضوع پایان‌نامه ها و علایق‌شان دسته‌بندی شوند و کارگاه‌های متناسب با موضوع و روش تحقیق موضوع این پایان‌نامه‌ها برای ایشان برگزار شود. 

- استانداردهای مورد انتظار از دانشجویان در نوشتن مقالات و تکالیف مشخص شود. 

- در کل، از درس‌ها بکاهید، بر گفتگو فزایید! 

والسلام

راستی: